Baśnie są to najbardziej popularne utwory literackie czytanie dzieciom. Wyjątkowość tego gatunku polega na tym , iż jej znaczenie jest inne dla każdej osoby zależnie od poziomu rozwoju na którym aktualnie się znajduje.

Autor książki pod tytułem „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni” Bruno Betteiheim uważa, że baśń to jedyne dzieło sztuki, które jest całkowicie zrozumiałe dla dziecka. Pomaga mu w trudnościach związanych z psychologicznymi problemami dorastania i integracji osobowości, rozumieniem siebie i świata. Ponadto ten rodzaj sztuki jest bogatym źródłem informacji dla dzieci, jak i osób dorosłych. Pozwala na zdobycie wiedzy dotyczącej tradycji kultury. Większość baśni powstała w okresie gdy wiara była bardzo mocno obecna w życiu człowieka stąd wynika ta zbieżność zamiłowania do kultu religijnego. 

Przykładem jest baśń pt. „ Dziecko Matki Boskiej” braci Grimm. Utwór przedstawia historię ubogiej rodziny, której nie stać na utrzymanie swojej trzyletniej córeczki. Z pomocą przychodzi im Matka Boska, która zabiera ze sobą dziewczę do nieba. Kiedy ma już ona czternaście lat otrzymuje od Matki Boskiej trzynaście kluczy, prowadzących do trzynastu pokoi niebiańskich. Dziewczynka może otworzyć dwanaście drzwi, jednak nie słucha polecenia Matki Boskiej i otwiera trzynasty pokój, kłamiąc później, że tego nie zrobiła. W konsekwencji zostaje ona odesłana na ziemię i traci zdolność mówienia. Jej życie nie jest łatwe. Zapada wyrok, że ma zostać spalona na stosie, wtedy zdobywa się na wyznanie swojego grzechu i natychmiast odzyskuję zdolność mówienia. Baśń uczy dzieci, iż nie należy w życiu kłamać, gdyż każde kłamstwo ma swoje konsekwencje.

Należy skupić się na poniższych przykładach baśni w kontekście tego w jaki sposób dzieci odbierają jej ukryte znaczenia oraz w jaki sposób wpływają na daną osobę w różnych momentach jej życia.

Znaczenie zawarte w baśni „ Jaś i Małgosia” zazwyczaj odbierane jest jako lęk przed rozłąką np. z rodzicami. Natomiast pewna dziewczynka zinterpretowała tę baśń inaczej. Utożsamiała się z Małgosią. Była podporządkowana starszemu bratu- pełnił on niejako rolę Jasia. Wskazywał jej w pewien sposób drogę jak tytułowy bohater, który rzucał kamyki, aby nie zgubić drogi powrotnej do domu. Dziewczynka przez długi czas uzależniona była od brata, co jednocześnie budziło w niej poczucie krzywdy. Otuchy dodawało jej zakończenie baśni, kiedy to jednak Małgosia pokonała czarownice i uwolniła siebie i brata odzyskując tym samym niezależność. Kiedy dorosła spostrzegła że to właśnie baśń „Jaś i Małgosia” wpłynęła na uniezależnienie się od brata. Wywołała w niej przeświadczenie, że silna relacja między rodzeństwem w młodszym wieku nie musi przeszkadzać, aby być samodzielnym w dorosłym życiu.

Kolejnym przykładem jest baśń pod tytułem „ Królewna Śnieżka” . Bohaterka opowiadania zostaje zamknięta w wieży przez złą macochę, która w zazdrości nie pozwala jej prowadzić samodzielnego życia. Natomiast pięcioletnia dziewczynka rozumiała tę baśń w inny sposób. Odnosiła ja do swojej relacji z matką, która była oschła i obojętna sprawiając tym, że dziewczynka czuła się samotna. Dzięki baśni zrozumiała, że nie musi martwić się złą relacją z matka ponieważ podobnie jak Śnieżce-której na pomoc przybyły krasnoludki będące mężczyznami- pomoże jej osoba płci przeciwnej, w tym przypadku jej ojciec. W wyniku baśni dziewczyna znalazła szczęśliwe rozwiązanie swojej trudnej w tym momencie życia sytuacji.

Baśnie podejmują istotne problemy ludzkie nie w dosłowny sposób, ale w sposób wyobraźniowy i pośredni oraz mają podłoże psychologiczne. Dzieci niezależnie od płci i wieku głównego bohatera baśni mogą znaleźć w niej wartości pasujące do ich codziennego życia. To jaka baśń dla danego dziecka jest najważniejsza w danym wieku, zależy całkowicie od psychologicznej fazy rozwojowej, w której się ono znajduje i od problemów, które są dla niego wówczas najdotkliwsze.

Należy pamiętać, że każde dziecko samo powinno wybrać odpowiednią baśń dla siebie, a rodzice, czy opiekunowie powinni się do tego przystosować. Kolejnym ważnym aspektem jest to,że nawet jeśli rodzice wiedzą dlaczego na ich dziecko działa bardzo emocjonalnie dana opowieść, nie powinni przekazywać swoich uczuć, lecz pozwolić dziecku samemu dostrzec i ujawnić swoje odczucia, które w danym momencie zostały wzbudzone. Prawdziwy sens i urok baśni poznamy tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z całą opowieścią. Fragmenty nie dają pełnego wyobrażenia o niej.

Podsumowując, a jednocześnie odwołując się do własnych doświadczeń z okresu dzieciństwa uważam, że większość z nas na pewno w dzieciństwie słuchało czytanych przez rodziców baśni. Moją ulubioną była „Jaś i Małgosia”. Prosiłam rodziców co wieczór, o czytanie tego samego utworu, chociaż doskonale znałam cała historię. Kilkanaście lat później uświadomiłam sobie, że nadal pamiętam tę baśń do tego stopnia, że jestem w stanie dokładnie wyrecytować jej treść z poszczególnych stron. Odkrycie to skłoniło mnie do refleksji odnośnie tego co sprawiło, że ja jako sześcioletnie dziecko, aż tak dokładnie i trwale zapamiętałam treść tego utworu i dlaczego zapadły mi w pamięć akurat te fragmenty opowiadania. Analizując okres swojego dzieciństwa, przypomniałam sobie, wieczory w domu, które spędzałam z bratem bez rodziców, może dzięki baśni „Jaś i Małgosia” nie obawiałam się zostawać sama z bratem, bo wiedziałam, że razem jako rodzeństwo sobie poradzimy.

Zastanawiając się nad tym doszłam do wniosku, że warto sięgać do czasów własnego dzieciństwa i w ten sposób odkrywać siebie, a baśń to cudowny utwór, który może okazać się w tym bardzo pomocny. W tym kierunku zapraszamy do głębszego zastanowienia się i odpowiedzenia na krótkie pytania, które mogą pomóc w poznaniu samego siebie i sposobu kształtowania własnej osobowości:

• Która baśń najbardziej utkwiła mi w pamięci z czasów dzieciństwa i dlaczego?
• Jakie emocje towarzyszą mi kiedy wspominam ulubioną baśń z okresu dzieciństwa?
• Czy są jakieś szczególne fragmenty tej baśni, które pamiętam najdokładniej?
• Czego dotyczą zapamiętane fragmenty utworu?
• Co sprawia, że chętnie wracam do tych części utworu?

* B. Bcttelhcim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Warszawa 1985
*M. Cichoń-Piasecka: Baśń w kulturze, terapii i wychowaniu. W: Baśń w terapii i wychowaniu. Red. Sz. Kawalla i in., Warszawa 2012