2020-10-20
Kinga Lipska
Depresja nie jest chwilowym smutkiem czy kryzysem spowodowanym życiowymi trudnościami. Jest ona poważną chorobą, która nieleczona może zakończyć się śmiercią.
Depresja jest zaburzeniem złożonym, ale dość powszechnym. Na świecie choruje na nią ponad 350 mln ludzi, a w Polsce ok. 1,5 miliona osób. Chociaż najczęściej diagnozowana jest u osób dorosłych (w wieku 20- 40 lat), nie omija także dzieci. Zgodnie z danymi zawartymi w literaturze przedmiotu, ryzyko zachorowania na nią w ciągu życia wynosi 16,1%, co oznacza, że niemal co piątą osobę. Depresja jest chorobą trwale dezorganizują życie człowieka. Charakteryzuje się ona długotrwale obniżonym nastrojem, a także szeregiem innych objawów wpływających na jego codzienne funkcjonowanie. Zmienia jego stosunek do samego siebie i otoczenia.Depresja zabija człowieka od środka, powoli, uniemożliwiając mu normalną egzystencję, odbierając chęć do działania i ograniczając jego aktywność. Dotknąć może każdego z nas, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie, pozycję zawodową, kraj pochodzenia, grupę etniczną, rasę czy klasę społeczną. Chorują na nią sprzedawcy, lekarze, sportowcy, bezrobotni, politycy artyści i duchowni. Wiele znanych osób publicznie przyznaje się, że ją przechodziło m.in. Nicole Kidman, Jim Carrey, Eminem, J.K. Rowling czy Lady Gaga.
Depresja u dzieci i młodzieży często związana jest z trudnościami w szkole, ciągłym stresem, problemami w relacjach z rodzicami, rówieśnikami, rodzeństwem. Nadmiar obowiązków, przeciążenie ilością zajęć pozalekcyjnych, brak akceptacji i zrozumienia, a także nieumiejętność radzenia sobie z problemami sprawiają, że jest ona jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych w tej grupie wiekowej. Badacze przypuszczają, że w danym momencie na cierpi na nią nawet 5% nastolatków, a do 18 r.ż. 20% młodych ludzi będzie miało za sobą przynajmniej jeden jej epizod. Na kliniczną depresję cierpi 1% dzieci przedszkolnych powyżej 2-, 3-go roku życia, 2% w grupie dzieci 6-12 lat oraz do 20% w grupie młodzieńczej. Pierwszy w życiu epizod depresji występuje najczęściej między 11 a 15 r.ż. rokiem życia. Szacuje się, że około 70% nastolatków doświadcza nawrotu depresji w ciągu następnych pięciu lat..U dzieci depresja występuje rzadziej niż u nastolatków i w równym stopniu dotyka zarówno dziewczynki jak i chłopców. W okresie dojrzewania gwałtownie rośnie liczba zachorowań i wtedy dotyka ona częściej dziewczęta.
Chociaż depresja u dzieci i młodzieży występuje stosunkowo często może zostać niezauważona. Dzieci nie zawsze bowiem potrafią werbalizować swoje uczucia, a nastolatki nie zawsze chcą otwarcie mówić o swoich problemach. Nie bez znaczenia jest także to, że objawy depresji manifestują się w różny sposób na poszczególnych etapach rozwoju człowieka. U dzieci młodszych łatwiej ją dostrzec na podstawie zachowań, gdyż mają one trudność z opisaniem swojego nastroju. Często są one smutne, zmęczone, skarżą się na różnorodne dolegliwości bólowe. Nastolatkowie natomiast często ukrywają swoje dolegliwości przed najbliższymi, udając dobry nastrój i zadowolenie z życia. Czują się samotni i niezrozumiani, sami nie wiedząc, co się z nimi właściwie dzieje. Młodzież cierpiąca na depresję jest często dysforyczna i rozdrażniona. Młoda osoba łatwo się denerwuje, wpada w gniew, bywa opryskliwa i negatywnie nastawiona do otoczenia, prowokuje bójki. Bywa też tak, że zamyka się w swoim pokoju i godzinami wpatruje się w komputer, gdyż nie ma siły, aby podjąć się jakiejkolwiek innej aktywności. Zaczyna mieć problemy z nauką i koncentracją uwagi, co wpływa na pogorszenie jej ocen w szkole,a także opuszczanie zajęć. Ma problemy ze snem lub skarży się na różnorodne dolegliwości bólowe.
Diagnoza depresji
Współcześnie, diagnozując depresję zwraca się uwagę na jej trzy podstawowe objawy: smutek, brak odczuwania przyjemności (nazywany anhedonią) oraz obniżenie napędu psychoruchowego. Aby u młodej osoby rozpoznać depresję konieczne jest występowanie kilku jej charakterystycznych objawów mających takie nasilenie, że utrudniają jej codzienne funkcjonowanie w domu, w szkole i w grupie rówieśniczej oraz utrzymują się co najmniej 2 tygodnie przez większość czasu, prawie codziennie. Muszą one także prowadzić do jej cierpienia lub znacznego upośledzenia jej funkcjonowania.
Obniżenie nastroju
Obniżenie nastroju to trudne do pokonania uczucie smutku i przygnębienia. Jest ono znacznie głębsze i utrzymuje się dłużej niż zwykła chandra. Osobie w depresji wydaje się, że życie straciło swój dawny urok i koloryt. Przejawami obniżonego nastroju są m.in.: poczucie pustki i samotności, negatywny obraz przyszłości, zamykanie się w sobie, lęk przed zmianami.
Nastrój depresyjno-dysforyczny, drażliwość
Kolejnymi objawami depresji, występującymi u dzieci i młodzieży jest drażliwość, która jest mieszaniną smutku i złości oraz skłonność do reagowania w sposób gwałtowny i wybuchowy. Młoda osoba może być rozdrażniona,wykazywać oznaki zniecierpliwienia, reagować gniewem. Jej zachowanie może wpłynąć na pogorszenie się jej relacji z rówieśnikami, którzy mogą się jej bać lub mieć dosyć jej ,,burzliwego” nastroju.
Anhedonia
Jednym z osiowych objawów depresji jest anhedonia, czyli niemożność przeżywania przyjemności, radości oraz szczęścia. Osoba w depresji utraciła zdolność cieszenia się rzeczami, które wcześniej sprawiały jej satysfakcję. Konsekwencjami tego stanu są wzrost apatii i spadek motywacji, które skłaniają jednostkę do wycofywania się z różnych zajęć.
Obniżenie napędu psychoruchowego
Kolejnym istotnym objawem depresji jest obniżenie napędu psychoruchowego. Osoby w depresji odczuwają nadmierne, chroniczne zmęczenie oraz skarżą się na brak sił, energii i chęci do działania. Dla osoby dotkniętej zaburzeniem depresyjnym każda czynność wydaje im się zbyt trudna lub niemożliwa do zrealizowania. Obniżenie napędu jest związane także z osłabieniem pamięci, spowolnieniem tempa myślenia, trudnościami w koncentracji uwagi czy poczuciem niesprawności intelektu.
Negatywny sposób myślenia, poczucie winy i beznadziei
W depresji zmienia się nie tylko nastrój, ale także sposób myślenia nakładając nam na nos ciemne okulary przez które świat wszystko wydaje się szary i pozbawiony kolorów. U osoby nią dotkniętą pojawia się: negatywna samoocena (np.„Jestem beznadziejny”,„Nie zasługuję na nic dobrego”), negatywny obraz świata wokół („Oni na pewno mnie nie lubią”, „Jest ze mną z litości”), pesymistyczne nastawienie wobec swojej przyszłości („Nigdy mi się nie uda”, ,,Będzie tylko gorzej”), a czasami także urojenia dotyczące winy, kary, grzeszności. Pojawiają się obawy o swoje zdrowie, myśli katastroficzne. Depresja sprawia również, że młodzi ludzie przestają wierzyć w swoje możliwości, czują się gorsi, bezwartościowi.Tracą zaufanie do siebie i wiarę w swoje umiejętności. Twierdzą, że przegrali swoje życie i nic dobrego ich już nie czeka. Często deprecjonują i poniżają samych siebie, czują się niepotrzebne a także uważają, że nie zasługują na szacunek i zainteresowanie ze strony innych osób. A obniżone możliwości funkcjonowania w wielu dziedzinach życia wywołują u nich poczucie wstydu i niezadowolenia.
Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie
Ryzyko popełnienia samobójstwa jest jednym z najistotniejszych problemów towarzyszących depresji. Obniżone poczucie sensu życia wśród młodzieży jest najbardziej powiązane z podejmowaniem próby samobójczej. U osób nią dotkniętych występuje aż 30 razy większe ryzyko jego popełnienia niż w całej populacji. Samobójstwa wśród dzieci i młodzieży także nie należą do rzadkości. Współcześnie, myśli i próby samobójcze, pojawiają się już wśród 4 -letnich dzieci. Według WHO samobójstwo jest trzecią przyczyną śmierci osób między 15 a 24 rokiem życia oraz czwartą między 10 a 14 rokiem życia.
Wahania wagi i apetytu
Jednym z objawów depresji są wahania wagi niemające związku ze świadomym stosowaniem diety. Nastolatki mogą się skarżyć zarówno na brak apetytu, jak i na nadmierny apetyt.
Zaburzenia koncentracji i trudności w realizacji nauki szkolnej
Osoba będąca w depresji ma trudności w myśleniu i rozwiązywaniu zadań.Występują u niej zaburzenia różnych procesów poznawczych. U dziecka czy nastolatka pojawiają się problemy z koncentracją,zaburzenia uwagi czy kłopoty z zapamiętywaniem, które w znacznym stopniu utrudniają takiej osobie naukę. Ich konsekwencją jest pogorszenie wyników w nauce i wydłużenie czasu potrzebnego na realizację danego zadania w celu osiągnięcia takiego wyniku jak kiedyś. Często z tego powodu dzieci i młodzież zaczynają unikać zajęć iwagarować.
Pobudzenie lub spowolnienie
Dziecko lub nastolatek chorujące na depresją może mieć trudności ze spokojnym siedzeniem na miejscu (pobudzenie) lub zdradzać objawy zahamowania ruchów (spowolnienie).
Zaburzenia snu
Jak wynika z przeprowadzonych badań aż 73% dzieci i nastolatków z zaburzeniami depresyjnymi skarży się na bezsenność. Zaburzenia snu i czuwania są bardzo ważnym symptomem depresji. Mogą wystąpić w dwóch wariantach: problemów z zasypianiem, znacznym skróceniem snu nocnego, a także wielokrotnym wyłudzaniem się w ciągu nocy lub zwiększoną potrzeba snu (hipersomnia). W depresji częściej występuje pierwszy wariant bądź obraz mieszany.
Problemy w relacjach międzyludzkich
Kolejnym ważnym objawem depresji są zaburzenia funkcjonowania w grupie społecznej, które wynikają z izolowania się jednostki i zrywania przez nią kontaktów z ludźmi. Chorująca na depresję osoba może czuć się samotna i nierozumiana. Często unika uczestnictwa w spotkaniach rodzinnych, wyjazdach, rzadko spotyka się ze znajomymi. Aż 64 % osób cierpiących na depresję przestaje się cieszyć z obecności innych ludzi. Dzieci i młodzież chorujące na depresję zamiast spotykać się z rówieśnikami, unikają jakichkolwiek społecznych kontaktów oraz spędzają coraz więcej czasu w domu, często zanurzając się w,,wirtualnej rzeczywistości”.
Depresja maskowana i współwystępowanie z innymi zaburzeniami
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech depresji okresu dzieciństwa i dojrzewania jest wysoki współczynnik współzachorowalności, czyli współwystępowania z innymi zaburzeniami. Rzadko kiedy występuje w tej grupie depresja czysta, czyli bez innych objawów.Depresja przebiegająca u dzieci i młodzieży, przypomina tzw. ,,depresję maskowaną, gdyż nie zawsze w obrazie klinicznym występuje obniżenie nastroju. Choroba „kryje się” za „maską” innych dowolnych objawów psychicznych lub cielesnych. Często objawia się ona zaburzeniami natury somatycznej (różne dolegliwości bólowe, np. bóle brzucha, głowy czy zaburzenia snu), trudnościami w nauce szkolnej, nadużywaniem różnych substancji psychoaktywnych czy zaburzeniami zachowania. Towarzyszą jej objawy lękowe, autoagresja oraz somatyzacja, a także samookaleczenia. Młode osoby chorujące na depresję mają także skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych, przejawiają zachowania buntowniczo-opozycyjne oraz zaburzenia zachowania. Depresji u dziewcząt często często towarzyszą zaburzenia odżywiania.
Bibliografia:
Książki:
Artykuły:
Źródła internetowe:
Poradniki:
2020-11-24
2022-08-18
2021-04-29
