2021-09-01
Michał Sosnowski, Bartosz Młynarski
Uzależnienie od Internetu, social mediów i gier komputerowych
Postęp technologiczny pozwala ludzkości się rozwijać, ułatwiać pracę bądź osiągać to, co do tej pory było nieosiągalne. Rozwój techniki może nieść także negatywne konsekwencje. Jednymi z tych zagrożeń są uzależnienia od Internetu, gier czy social mediów. Te, różnią się od innych powszechnie występujących, takich jak uzależnienie od alkoholu czy narkotyków. Wydawać mogłoby się, że nie są tak samo groźne, jednakże rzeczywistość jest inna.
Badania przeprowadzone pomiędzy marcem 2018, a majem 2019 przez CBOS (Polska) pokazują, że ok. 0,04% osób korzystających z sieci są uzależnione. Ten procent stanowi około 465 tysięcy osób, najczęściej są to osoby pomiędzy 15 a 24 rokiem życia. W badaniach zwrócono uwagę także na rysujący się trend w niektórych rodzinach. Otóż 65% rodziców deklaruje, że ich dzieci (między 2 a 5 rokiem życia) korzystają z urządzeń mobilnych. Natomiast lekarze zwracają uwagę, że dzieci poniżej 3 roku życia nie powinny w ogóle z nich korzystać.
Do objawów typowych towarzyszących w uzależnieniu od Internetu, amerykański psychiatra Ivan Goldberg, wymienia takie elementy jak:
Badacze wskazują, że uzależnienie od internetu może wynikać z powiązaniem innych uzależnień z siecią. Niejako więc mamy do czynienia z podwójnym uzależnieniem: od sieci, ale i też od np. pornografii czy hazardu.
Natomiast, samo uzależnienie od internetu jest spowodowane przez mechanizm gratyfikacji: osoba otrzymuje wirtualne serduszka i “lajki” pod zdjęciami co wpływa na budowanie kruchej samooceny lub wygrywa odznaki, rangi i medale w grach sieciowych co tak samo poprawia postrzeganie samego siebie. Badania pokazują, że osoby o niskiej samoocenie mają większe tendencje do popadania w uzależnienie od Internetu, co tłumaczyłoby chęć sięgania po gratyfikacyjne właściwości sieci. Co ciekawe, kobiety szybciej uzależniają się od korzystania z Internetu niż mężczyźni (Barłóg, 2015).
Badania (Hou, 2012) tłumaczące przyczyny powstawania uzależnienia od Internetu wskazują na dysfunkcję szlaków dopaminergicznych w mózgu. Naukowcy wskazują jednak, że należyte jest prowadzenie dalszych badań, czy jest możliwe leczenie w taki sam sposób jak leczy się inne schorzenia dotykające nieprawidłowe stężenia tego neuroprzekaźnika (takich jak ADHD czy choroba Parkinsona).
Leczenie uzależnienia od Internetu różni się nieco od innych. Główną różnicą jest zamysł, gdyż nie dąży się do całkowitego wyeliminowania czynnika problematycznego, ale celem jest osiągnięcie kontroli.
Jednym ze sposobów leczenia jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, której skuteczność potwierdza wiele badań. Skupia się ona głównie na skróceniu czasu spędzonego w Internecie oraz na nauce korzystania z umiarem, aby jednostka mogła bez problemu wrócić do zdrowego korzystania z sieci. Pomocna jest także terapia rodzin w sytuacjach, gdy osobą uzależnioną jest dziecko. Pozwala ona na włączenie rodziców w proces pomagania, co powoduje zwiększenie zaufania oraz poczucia jedności z rodziną. Istotną rolę odgrywają także grupy wsparcia, w których są osoby z podobnymi problemami. Daje to osobie uzależnionej możliwość interakcji z innymi oraz spojrzenie na problem „z zewnątrz”.
W skrajnych przypadkach sposobem na leczenie jest także farmakoterapia. Osoby uzależnione mogą mieć współtowarzyszące choroby takie jak depresja, lęki, a leczenie tych zaburzeń jest nieodłączną częścią terapii uzależnień. Stąd najchętniej lekarze sięgają po leki typu SSRI (selective serotonin reuptake inhibitor).
Warto zwrócić uwagę także na konsekwencje wymienionych uzależnień. Same w sobie mogą powodować obniżenie nastroju, obsesyjne myśli, problemy ze snem i zwiększony poziom stresu, mogą nawet prowadzić do prób samobójczych. Istotne są również skutki fizyczne takie jak: wady postawy wynikające z siedzenia w złej pozycji czy szkodliwe działanie niebieskiego światła z ekranu na oczy. Poza tymi konsekwencjami wymienia się także możliwe problemy ze zdrowiem psychicznym: obniżona samoocena, depresja czy lęki.
Negatywnym aspektem korzystania z social mediów przez nastolatków może być obniżająca się samoocena. Na popularnych platformach wiele celebrytów umieszcza swoje zdjęcia, które stawia ich w wyidealizowanym świetle i opowiada o ekscytującym życiu, pełnym drogich samochodów, wycieczek czy hucznych imprez. Nastolatek, porównując się ze swoim idolem zaczyna myśleć, że jego życie jest nudne, szare i pozbawione sensu, ponieważ nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, że zdjęcia takie nie przedstawiają prawdziwego życia, a selektywnie wybrane, sztuczne, ładne kadry.
Zagrożeniem (szczególnie dla kobiet) stają się także zdjęcia modelek, przez które młoda osoba zaczyna postrzegać samego siebie jako gorszego czy brzydszego. Nie bez znaczenia staje się także zagrożenie płynące z pornografii. Tu (szczególnie dla panów) pojawia się problem nienaturalności i nieprawdziwości. Młoda osoba nie wie jak wygląda prawdziwe zbliżenie intymne i wzoruje się na wykreowanym, wyreżyserowanym, powycinanym i dublowanym filmie. W konsekwencji stawia wygórowane wymagania zarówno wobec swojego ciała i witalności jak i wobec partnera/partnerki.
Gry, w odróżnieniu od social mediów, mogą prowadzić do wzmożonej agresji, bądź nieadekwatnego zachowania. Szczególnie na tego typu negatywne konsekwencje narażone są młode osoby ze względu na fakt, że światopogląd młodych ludzi dopiero się kształtuje, a ich charakter zaczyna się stabilizować. Wiąże się to z faktem, że niektóre rodzaje gier zawierają dużo przemocy, wulgarnego języka, hazardu i nagości.
Jednak poza oczywistymi konsekwencjami jakie niesie za sobą Internet i gry warto zwrócić uwagę także na pozytywny aspekt używania ich. Korzystanie z Internetu samo w sobie nie jest złe, a może być wręcz przeciwnie. Dzięki niemu ludzie mogą dowiedzieć się prawie wszystkiego w dowolnym miejscu i czasie. Internet pozwala nam się rozwijać, pracować, daje nam możliwości odkrywania nowych rzeczy. Niektórzy ludzie tacy jak na przykład streamerzy (osoby nadające transmisje na żywo w Internecie) czy youtuberzy (osoby tworzące filmy w serwisie YouTube) mogą zarabiać tworząc treści dla ludzi. Social media także stanowią miejsce rozrywki, ale i zarobku.
Dzięki grom także można się rozwijać. Każdy może zostać profesjonalnym zawodnikiem e-sportowym, streamerem czy youtuberem, nagrywającym gry i utrzymującym się z tego. Pozwala to także niektórym odnaleźć pasję i zawód swojego życia na przykład w tworzeniu gier czy animacji. Warto zwrócić uwagę także na fakt rozwoju podczas grania. Gry pozwalają na poprawienie umiejętności takich jak czas reakcji, zdolność strategicznego planowania czy koordynacji ręka-oko.
Augustynek, A. (2011). Uzależnienia komputerowe: diagnoza, rozpowszechnienie, terapia. Psychiatria Polska, 45(2).
Barłóg, M. (2015). Uzależnienie od Internetu i jego osobowościowe determinanty. W: Hygeia Public Health, 50(1), 197-202.
Hou, H., Jia, S., Hu, S., Fan, R., Sun, W., Sun, T., & Zhang, H. (2012). Reduced striatal dopamine transporters in people with internet addiction disorder. Journal of Biomedicine and Biotechnology, 2012.
Knapik, A., Kozłowska, M., Kocyan, B., Martyniak, E., Krzystanek, M., Brożek, G., & Zejda, J. (2021). Uwięzieni w sieci-temperamentalne i osobowościowe predyspozycje uzależnienia od Internetu. Psychiatria.
Rębisz, S., Sikora, I., & Smoleń-Rębisz, K. (2016). Poczucie samotności a poziom uzależnienia od internetu wśród adolescentów. Edukacja-Technika-Informatyka, 7(1), 90-98.
Schaffer, R. (2018). Psychologia dziecka. (A. Wojciechowski , Tłum.) Warszawa: PWN.
Linki do artykułów internetowych:
grafika: unsplash.com
2020-11-24
2022-08-18
2021-04-29
