2021-10-12
Martyna Imiela
„Ruch skrywa w sobie możliwość przenoszenia nas do domu, w którym mieszka dusza, w świat naszego wnętrza, świat, dla którego nie mamy nazwy” ~ Anna Halprin
Słowem wstępu…
Już od momentu narodzin, człowiek odczuwa silną potrzebę kontaktu z otoczeniem poprzez własne ciało. Dokonuje tego za pomocą różnorodnych gestów oraz sekwencji ruchów. Podstawową rolę wymiany informacji z innymi ludźmi, pełnią elementy mimiki, dzięki którym jednostka może komunikować o swoich potrzebach i uczuciach.
Taniec jest jednym ze sposobów porozumiewania się ze światem…mową ciała, przez którą człowiek wyraża siebie. Ruch oraz rytm, będące podstawowymi elementami tańca umożliwiają jednostce odkrywanie nieuświadomionych emocji, przeżyć, oczekiwań, norm, idei czy wartości. ,,Pozwalają one, w bezpieczny i społecznie akceptowalny sposób, na ekspresję własnych stanów emocjonalnych, tych pozytywnych i negatywnych. (…) Taniec pomaga także, uwolnić napięcia nagromadzone w ciele pod wpływem stresu” (Tyburska, 2011).
Czym jest choreoterapia?
Terapia tańcem jest jedną z technik należących do szeroko rozumianej arteterapii, wykorzystującej różnego rodzaju formy sztuki w celu poprawy psychicznego, emocjonalnego, somatycznego i społecznego funkcjonowania człowieka. Określana jest jako forma psychoterapii, skoncentrowanej na działaniu. Nie skupia się na tańcu, jako sztuce opanowania techniki, czy złożonych choreografii. Najważniejszym czynnikiem staję się tutaj ruch, który odzwierciedla wewnętrzne stany emocjonalne jednostki. Jest on procesem naturalnym, wolnym, przepełnionym subiektywnymi doświadczeniami.
Choreoterapia w ujęciu terapeutycznym skupia się na działaniu tańca i ruchu, mającym na celu przywrócenie, utrzymanie i osiągnięcie poprawy psychicznego oraz fizycznego zdrowia człowieka. Zgodnie z definicją Amerykańskiego Stowarzyszenia Terapii Tańcem choreoterapia to „terapeutyczne wykorzystanie ruchu jako procesu, poprzez który wspomagana zostaje emocjonalna i fizyczna integracja” (Skommer, Stanisławska-Kubiak i Mojs, 2012).
Dawno, dawno temu…, czyli rys historyczny
Choreoterapia dotyka swoim źródłem najdawniejszych czasów. Praktykowana podczas obrzędów plemiennych oraz rytuałów religijnych, pełniła funkcję utrwalania tożsamości i wartości społecznych oraz wzmacniała wzory interakcji. Wierzono także, że dzięki niej można doświadczyć stanu katharsis, zmniejszając tym samym napięcie i stres.
Za ojca choreoterapii uznaje się węgierskiego tancerza, choreografa i teoretyka tańca, działającego w pierwszej połowie XX wieku, Rudolfa von Labana. Zajmował się on ścisłą analizą i interpretacją ruchu człowieka. Jak twierdził, ruch jednostki jest nieprzypadkowy i ma znaczenie wraz z kontekstem sytuacyjnym. Człowiek reagując w określony sposób na bodźce docierające z zewnątrz, uczy się nie tylko reakcji ruchowej, ale również emocji jakie mu towarzyszą w danej chwili. Dlatego też, gdy dana emocja pojawi się ponownie, ciało reaguję w ten sam sposób, mimo zmiany sytuacji. Laban dostrzegał związek między ciałem a psychiką człowieka. Uważał, iż ,,skoro sposób poruszania jest odzwierciedleniem ja człowieka, to zmieniając nawyki ruchowe, można wpływać nie tylko na jego ogólną kondycję psychofizyczną, ale – idąc dalej – na poprawę funkcjonowania społecznego i jakość relacji, jakie buduje on z innymi” (Kierzkowska, 2018).
Za jego śladami poszli liczni teoretycy, klinicyści i badacze w dziedzinie psychologii. Za pioniera uznaję się W. Reich’a, austriackiego psychiatrę, który analizował psychosomatyczną ekspresję pacjentów w aspekcie ich ciała i psychiki. Podczas badań zauważył, iż ,,jedni potrafią wyrażać ruchem własne myśli i uczucia, z kolei u innych występuje wzmożone napięcie mięśniowe, które nazwał „zbroją mięśniową” uznając, że pod „zbroją” ukrywane są emocje i potrzeby”. W związku z tym ,,opracował ćwiczenia ruchowe pomagające rozluźnić zablokowane części ciała, uwolnić napięcie fizyczne, skryte emocje i przeżycia” (Puszczałowska-Lizis, Markowski, Markowska, Szymańska-Smoleń, 2018). Stało się to zalążkiem do stosowania tej techniki w psychoterapii tańcem.
Choreoterapia w Stanach Zjednoczonych narodziła się w latach 40. XX wieku. Prekursorką była Marian Chace, która podkreślała, iż ,,w trakcie tańca człowiek doznaje relaksacji i stymulacji, co pozwala mu na ekspresję emocji. Tańczący doświadcza także swoistego sposobu oddychania, rozpoznaje obszary napięcia mięśniowego, niekiedy blokującego przepływ energii, odczuwa emocje – w ten sposób odzwierciedla własną strukturę psychiczną” (Kisiel, 2017).
Wykorzystanie choreoterapii w leczeniu zaburzeń – przegląd wybranych badań
Terapia skoncentrowana na wykorzystaniu ruchu, może być stosowana jako metoda wspomagająca osoby cierpiące na choroby psychiczne i dolegliwości emocjonalne. Badania potwierdzają, iż taniec korzystnie wpływa na proces terapii osób zmagających się z nerwicą, schizofrenią, depresją, anoreksją. ,,Pomaga również radzić sobie z frustracją i stresem, a także przełamywać bariery w kontaktach interpersonalnych” (Brudnowska, 2010).
Terapia tańcem i ruchem na pacjentkach z zaburzeniami jedzenia w wieku 18 – 30 lat, była prowadzona na oddziale psychiatrycznym, 1 do 3 razy w tygodniu, przez 8 do 11 tygodni. Badania wykazały następujące efekty: poprawa obrazu ciała, integracja nieakceptowanych części ciała, odbudowanie połączenia pomiędzy psychiką a ciałem, wgląd w destrukcyjność własnych działań (Kruger, Schofield, 1986).
Analiza badań długoterminowych przeprowadzonych w szpitalu psychiatrycznym z pacjentami chronicznie cierpiącymi na schizofrenię w podeszłym wieku wykazała, iż terapia tańcem i ruchem wpłynęła na zmniejszenie negatywnych objawów schizofrenii, poprawę samopoczucia, optymistyczne postrzeganie własnej przyszłości, a także zwiększenie organizacji procesu myślowego (Sandel, Johnson, 1983).
Badanie przeprowadzone w ośrodku odwykowym, z osobami uzależnionymi wykazało, że terapia tańcem pozytywnie wpłynęła na rozwój umiejętności nawiązywania bliskich relacji, rozwój umiejętności nazywania własnych emocji, samoakceptację, odbudowanie zaufania do samego/samej siebie, rozwój kreatywnego rozwiązywania problemów życia codziennego (Milliken, 1990).
Terapia tańcem i ruchem z chłopcami w wieku 5-7 lat z zaburzeniami z kręgu ADHD, przeprowadzana raz w tygodniu przez 3 miesiące wykazała następujące efekty: poprawę funkcjonowania psychomotorycznego, zmniejszenie objawów nadpobudliwości, rozwój umiejętności uczestnictwa w grupie (Grönlund, Renck, Weibull, 2005).
Proces choreoterapeutyczny
Głównym celem procesu choreoterapeutycznego jest działanie dążące do odzyskania przez jednostkę równowagi psychofizycznej, poprawy samooceny, a także odkrywania własnych możliwości ruchowych oraz przełamywania barier, zarówno psychicznych jak i fizycznych. Proces ten składa się z trzech faz: początkowej, środkowej oraz końcowej.
Faza początkowa rozpoczyna się wraz z podjęciem przez jednostkę działań, wyrażonych ruchem w tańcu. Najważniejszym celem tego etapu jest ,,uwolnienie pacjenta od strachu przed wewnętrznymi konfliktami i lękami związanymi z wyrażaniem uczuć. Lęk ten jest powiązany najczęściej z doświadczeniami emocjonalnymi danej jednostki” (Tomala, 2011).
Fundament fazy środkowej stanowią doświadczenia zdobyte w fazie początkowej. Na tym etapie następuje konfrontacja z konfliktami i wypartymi emocjami. Możliwe jest to dzięki uzyskaniu stanu świadomości oraz odbudowie zasobów pacjenta.
Ostatnia faza polega na podsumowaniu przeżytych doświadczeń oraz ,,integracji poznanego wcześniej materiału poprzez werbalne skojarzenia oraz interpretacje ze strony terapeuty i pacjenta” (Tomala, 2011). Na tym etapie następuje proces łączenia nieświadomości z teraźniejszością i przyszłością.
Rola terapeuty prowadzącego jest niezwykle ważna na każdym etapie procesu choreoterapeutycznego. D. Koziełło wskazała ważne funkcje jakie powinien spełniać terapeuta w relacji z pacjentem. Należą do nich:
Nic dodać, nic ująć…
Reasumując, rola tańca w życiu człowieka jest niezwykle ważna. Terapeutyczny taniec niesie ze sobą wiele korzyści, zarówno dla osób potrzebujących profesjonalnego wsparcia psychoterapeutycznego, jak i wszystkich tych, którzy pragną korzystać z jego walorów zdrowotnych.
Bibliografia:
Brudnowska, A. (2010). Taniec i choreoterapia jako sposób na poprawę jakości życia współczesnej Polki. Nowiny Lekarskie, 79(1), 47-55.
Kierzkowska, K. (2018). Nowoczesny Taniec Edukacyjny R. Labana w edukacji wczesnoszkolnej.
Kisiel, M. Choreoterapia – Polskie Doświadczenia, Konteksty I Wyzwania [Текст] / Mirosław Kisiel // Актуальні питання мистецької освіти та виховання : збірник наукових праць / Міністерство освіти і науки України, Сумський державний педагогічний ун-т ім. А. С. Макаренка ; редкол.: Г. Ю. Ніколаї, А. Валюха, Н. П. Гуральник [та ін.]. – Суми : ФОП Цьома С. П., 2017. – Вип. 1 (9). – С. 22–29.
Koziełło, D.(2002). Taniec i psychoterapia, Poznań: Wyd. KMK Promotions.
Puszczałowska-Lizis, E., Markowski, A., Markowska, M., Szymańska-Smoleń, E. (2018). Możliwości zastosowania choreoterapii w rewalidacji dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Wydawnictwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie.
Rayska, A. Efektywność terapii tańcem i ruchem w pracy z różnymi populacjami – przegląd wybranych badań. Pobrane z: http://www.stowarzyszeniedmt.pl/pl/badania (14.04.21).
Skommer, M., Stanisławska-Kubiak, M., Mojs, E. (2012). Wpływ pracy z tańcem i metaforą na poziom zasobów osobistych u osób zajmujących się arteterapią. Nowiny Lekarskie, 81(5), 453-460.
Tomala, W. (2011). Muzykoterapia i choreoterapia, czyli zastosowanie leczniczych właściwości muzyki i tańca jako metod oddziaływania terapeutycznego–wybrane aspekty. Pobrane z: http://www.ptak.art.pl/download/Praca%20magisterska%20-%20Weronika%20Tomala.pdf (14.04.2021).
Tyburska, M. (2011). Zatańczyć siebie, czyli o terapii poprzez taniec i ruch słów kilka. Pobrane z: http://student.us.edu.pl/files/student/pdf/Zatanczyc%20siebie.pdf (14.04.2021).
2020-11-24
2022-08-18
2021-04-29
